Tijdens de training afgelopen week heb ik het gehad over een eenvoudig tactisch model om je tegenstander te analyseren en een game plan te maken voor floret. Het Tactische Wiel is echter op alle wapens van toepassing en is erg nuttig voor beginnende schermers om het schermspel beter te leren begrijpen. Schermen is wat dat betreft net schaken, pas wanneer je de tactische toepassing van alle technieken en regels snapt, kun je het spel echt gaan spleen. In deze blog geef ik een meer gedetailleerde uitleg van het Tactische Wiel.

Het tactische wiel bevat de vier tactische basis opties in schermen. Het begint met een enkelvoudige aanval. De aanval kan afgeweerd worden met een parade en riposte. Vervolgens kan een parade en riposte afgetroefd worden met een samengestelde aanval. De samengestelde aanval kan verslagen worden met een arrêt, en tenslotte kan de arrêt afgestraft worden door een enkelvoudige aanval.

De aanval

De meest basale actie bij schermen is de enkelvoudige aanval. In the reglement staat date en aanval “een initiële offensieve actie is, gemaakt door het strekken van de arm en continu het trefvlak van de tegenstander te bedreigen, voorafgaand aan de uitval of flêche. (t.9)” In de praktijk neem je het recht van aanval als jij de eerste bent die begint met het strekken van de arm en voorwaarts beweegt. Wanneer je naar achteren beweegt en je arm strek maak je een tegenaanval. Daarover later meer. Let wel, om de aanval te nemen hoef je alleen te beginnen met strekken, de arm hoeft niet helemaal gestrekt te zijn.

Een enkelvoudige aanval betekent dat je de aanval eindigt in een enkel tempo. Een tempo is de tijd die je nodig hebt voor een enkele schermactie. Zo bestaat een volledige pas voorwaarts uit 2 tempos: de halve pas met de voorste en de halve pas met de achterste voet. Je kunt beide bewegingen met een verschillende snelheid uitvoeren, dat betekent dus date en schermtempo geen vaste eenheid van tijd betreft. Je kunt je passen of wapenacties snel of langzaam maken.

Sabel: aanval links

Floret: aanval links

Degen: aanval links

Parade en riposte

Om je te verdedigen tegen een aanval kun je een parade maken. Een parade is gedefinieerd in het reglement als “de defensieve actie met het wapen om te voorkomen dat een offensieve actie aankomt.” Het betekent dus dat je het wapen van je tegenstander afweert met je eigen wapen. Een succesvolle parade geeft je het recht op de riposte: “de offensieve actie gemaakt door de schermer die de aanval heft gepareerd.” Het reglement voor de parade spreekt van een offensieve actie, niet van een aanval. Dat impliceert dus dat een riposte ook kan worden gepareerd. Wanneer je de riposte pareert, kun je een contrariposte maken: “de offensieve actie gemaakt door de schermer die de riposte heeft afgeweerd.” Dus als je de parade en riposte beheerst, je ook een parade en contrariposte zou moeten kunnen maken. Waarschijnlijk ben je al eens in een situatie beland waarbij jij en je tegenstander blijven weren en riposteren zonder dat er een treffer valt. Dit ziet er cool uit in een film, maar bedenk wel dat acteurs alleen doen alsof ze elkaar willen neersteken. Schermen gaat erom dat je de tegenstander daadwerkelijk steekt. Om een tegenstander te kunnen treffen die erg goed is in enkelvoudige aanvallen afweren moeten we naar de volgende stap op het Tactische Wiel.

Sabel: parade-riposte links

Floret: parade riposte-links

Degen: parade-riposte rechts

Samengestelde aanval

Volgens de regels van schermern is een aanval samengesteld wanneer deze in meerdere bewegingen wordt uitgevoerd, dus in meer dan een tempo. Een samengestelde aanval is dus anders dan de enkelvoudige aanval omdat deze ten minste twee tempos duurt. Bijvoorbeeld maak je een schijnaanval, anticipeert de wering, en beweeg je je wapen iets omlaag om de wering te ontwijken en vervolgens de aanval te eindigen in de zojuist geopende lijn. Omdat een riposte niets anders is dan een offensieve actie na de wering kun je ook een samengestelde riposte maken op deze manier.

Sabel: samengestelde aanval rechts

Floret: samengestelde aanval links

Degen: samengestelde aanval links

Arrêt

Om een samengestelde aanval af te troeven kun je een arrêt maken, een stoptreffer. Een arrêt is een tegenaanval. Cruciaal voor de arrêt om tot een geldige treffer te leiden moet deze treffen zonder dat de aanval raakt. Het reglement zegt het volgende over de arrêt: “Wanneer een samengestelde aanval wordt gemaakt, heeft de tegenstander het recht een arrêt te maken; maar om geldig te zijn moet de arrêt voorafgaan aan het eindigen van de aanval met tenminste een schermtempo; dat wil zeggen dat de arrêt moet treffen voordat de aanvaller de finale beweging van de aanval heeft ingezet.” Je kunt je voorstellen dat de duur van een schermtempo lastig in te schatten is voor de scheidsrechter. Het is daarom het beste om te proberen helemaal niet geraakt te worden wanneer je een arrêt maakt. Je kunt dit doen door de aanval snel te ontwijken of door een parade te maken na de arrêt.

Sabel: arrêt links

Floret: arrêt links

Degen: arrêt links

De cirkel rond

Tenslotte komen we weer bij het begin van het Tactische Wiel. Omdat de arrêt tenminste een tempo voor de finale van de aanval moet landen heeft de enkelvoudige aanval (die immers een tempo duurt) prioriteit over de arrêt.

Beperkingen van het Tactische Wiel

Het Tactische Wiel is een model voor tactieken in een schermpartij. Om sir George Box te parafraseren: zoals alle modellen is het incorrect, maar ik denk dat het bruikbaar is. Vooral voor beginnende en half gevorderde schermers biedt het model een leidraad om je tegenstanders te analyseren en mogelijke oplossingen te verzinnen voor de acties die zij maken. Met de vier basis acties uit het Wiel kun je de meest gangbare schermacties herkennen.

Vanzelfsprekend is schermen niet zo eenvoudig als het model doet voorstellen en meer gevorderde schermers willen wellicht hun repertoire verder uitbreiden. Voor een diepgaande tekst en een meer compleet overzicht van tactiek kan ik het boek Fencing and the Master door Szabo aanbevelen.